(Bio-elektrische)impedantiemetingen
De meting is relatief goedkoop, niet invasief en in sommige gevallen is het apparaat draagbaar. Het geeft inzicht in lichaamssamenstelling, hydratiestatus en veranderingen hierin over de tijd. Hierdoor geeft het waardevolle informatie voor diagnostiek van de voedingstoestand (ondervoeding en sarcopenie) en ook over het effect van de voedingsinterventie. Verder kan de uitkomst worden gebruikt als variabele voor het bepalen van de eiwitbehoefte. De fasehoek die wordt gemeten bij een BIA heeft een relatie met voedingstoestand, kwaliteit van leven, opnameduur en mortaliteit. Andere methodes voor het meten van lichaamssamenstelling meten deze fasehoek niet.
Nadelen BIA
BIA is een dubbel-indirecte methode, gebaseerd op aannames en een statistisch verband tussen de gemeten weerstand (impedantie) en de lichaamssamenstelling. De BIA is hierdoor minder betrouwbaar dan indirecte methoden voor het meten van lichaamssamenstelling zoals CT, BODPOD of DEXA. Er zijn veel factoren van invloed op de lichaamsimpedantie, namelijk een verhoogde lichaamstemperatuur (bijvoorbeeld door lichaamsbeweging of koorts), de vochtbalans, maar ook de positie van de elektroden. Om deze invloeden te minimaliseren, is het belangrijk om volgens de standaard procedure te werken. Houdt bij het interpreteren van de uitkomst rekening met mogelijke foutbronnen.
Aanschaf BIA
Voor een betrouwbare meting adviseert het NAP minimaal een liggende 4-punts SF-BIA met elektroden. De BIA moet te kalibreren zijn en de ruwe waarden van resistance en reactance moeten beschikbaar zijn. Verder is het praktisch als de single-frequency BIA op batterijen werkt en compact en draagbaar is. Voor het beoordelen van de hydratiestatus is BIVA aan te bevelen. Bij doelgroepen waarvan bekend is dat de hydratiestatus afwijkend is, zoals bij patiënten met nierfalen of hartfalen, zijn MF-BIA of BIS meer geschikt.
Onderstaand een korte beschrijving per meting.
Single-Frequency BIA (SF-BIA)
De Single-Frequency BIA (SF-BIA) is een draagbaar apparaat. Het meet met behulp van elektroden aan één zijde van het lichaam (zie figuur 1) met één frequentie van 50 kHz. Deze methode kan geen onderscheid maken tussen intracellulair water (ICW) en extracellulair water (ECW) en is dan ook niet geschikt voor patiënten met een afwijkende hydratiestatus. Met behulp van BIVA kan met SF-BIA wel beoordeeld worden hoe deze hydratiestatus is. Zie voor meer informatie de SOP voor BIA SF.Klik op bovenstaande button om naar de video voor het uitvoeren van de meting te gaan.

figuur 1. SF-BIA meting
Multi-Frequency BIA (MF-BIA)
De Multi-Frequency BIA (MF-BIA) meet aan beide zijden van het lichaam met meerdere frequenties (1 tot 1000 kHz). Bij lage frequenties is de stroom niet sterk genoeg om door de celmembraan heen te gaan en wordt alleen extracellulair gemeten. Bij hogere frequenties kan de stroom beter door celmembranen heen en daardoor ook intracellulair nauwkeuriger meten (zie figuur 2). Omdat de MF-BIA aan beide zijden van het lichaam meet met behulp van een 8-punts meting, is het mogelijk om segmentale analyses te doen. Zie voor meer informatie de SOP voor MF-BIA (InBody S10).
Bio-elektrische impedantie spectroscopie (BIS) - Body composition monitor
DoelBepalen van de lichaamssamenstelling op basis van Bio elektrische impedantie spectroscopie (BIS) metingen op frequenties van 5 kHz – 1MHz, 50 frequenties. Let op: Je meet met een dubbel-indirecte methode de impedantie van de proefpersoon.
Het apparaat berekent middels formule de lichaamssamenstelling.
BIS meet de impedantie van het lichaam met een serie van frequenties, waarbij de data worden toegepast op een theoretisch model, het Cole-Cole model (Cole, Kenneth S., Robert H., 1941). Op deze manier kan de weerstand naar een frequentie van 0 en een frequentie van oneindig worden geëxtrapoleerd. Impedantie bij een hele lage frequentie is een maat voor ECW en bij een hele hoge frequentie voor TBW. BIS heeft het voordeel dat het niet alleen TBW meet (zoals de SF-BIA), maar ook het verschil kan meten tussen ECW en ICW om zo, in tegenstelling tot BIA’s met minder frequenties, in staat vocht te onderscheiden van spiermassa (lean tissue mass) en vetmassa (1).
Vergeleken met een standaard BIA verschilt de BIS qua benadering omdat het geen populatie-specifieke formules vereist. De BCM is gevalideerd voor nierfalen patiënten en dialyse patienten, met een hoge correlatie met de gouden standaarden (2). De validatie studie is uitgevoerd met metingen voor de dialyse. De lichaamssamenstelling (overhydratie [OH], lean tissue mass [LTM] en adipose tissue mass [ATM]) wordt berekend met een formule waarin de weerstand, lengte, gewicht, geslacht en leeftijd onderdeel zijn. De formule zit verwerkt in de BCM.

Doelgroep
De BCM is speciaal ontwikkeld voor patienten met nierfalen.
Indicaties:
· Als parameter in de diagnostiek van de voedingstoestand
· Als parameter in de diagnostiek van de vullingstoestand
· Voor monitoren van veranderingen in de lichaamssamenstelling tijdens voedingsinterventie – ter evaluatie van de behandeling
· Als variabele in de berekening van de eiwitbehoefte
Contra-indicatie:
· Het hebben van een unipolaire pacemaker.
Validiteit en betrouwbaarheid
Zie voor de juiste werkwijze en interpretatie van de uitslag de SOP.
De validiteit van de BCM is per parameter (TBW, ICW, ECW, LTM, ATM) afgezet ten opzichte van de daarvoor geldende gouden standaard. De correlatie blijkt hoog, een minimale correlatie van 0.76(2). De reproduceerbaarheid van de meting, is na een training van de gebruiker, zeer hoog. Zelfs nog hoger dan bij de referentie methoden(3). De nauwkeurigheid van het apparaat is volgens de fabrikant ±5%, terwijl onderzoek van Chamney et al.(2) laat zien dat deze zelfs beter is: ±3%. De body composition monitor wordt gebruikt i.c.m. de fabrikant specifieke elektrode plakkers. Deze zijn langer dan de gebruikelijke 3M-plakkers om ervoor te zorgen dat alle frequenties goed gemeten kunnen worden.
Ondanks de grote validiteit en betrouwbaarheid blijft het een feit dat de gegevens geen absolute waarheid weerspiegelen. Wat je meet en berekent is niet perse de waarheid, maar een benadering hiervan. Je meet de resistance, reactance en de fase hoek en de BCM berekent de vullingstoestand en lichaamssamenstelling.
Auteur
Wesley VisserReferenties:
- Mulasi U, Kuchnia AJ, Cole AJ, Earthman CP. Bioimpedance at the bedside: current applications, limitations, and opportunities. Nutrition in Clinical Practice. 2015;30(2):180-93
- Chamney PW, Wabel P, Moissl UM, Müller MJ, Bosy-Westphal A, Korth O, et al. A wholebody model to distinguish excess fluid from the hydration of major body tissues–. The American journal of clinical nutrition. 2007;85(1):80-9
- Wabel P. REPRODUCIBILITY OF BIOIMPEDANCE SPECTROSCOPY (BIS) IN HEALTH AND DISEASE. 2007.
Bio-elektrische impedantie vectoranalyse (BIVA)
AchtergrondDe bio-elektrische impedantie vectoranalyse (BIVA) is een aanvulling op de reguliere impedantiebepaling. Met behulp van een bio-elektrische impedantiemeter (BIA) wordt de weerstand (R) en de reactantie (Xc) bepaald. Vervolgens wordt voor BIVA een individuele vector berekend van R/lengte en Xc/lengte. Dit wordt in een BIVA-nomogram als punt weergegeven (figuur 1). In het BIVA-nomogram zijn drie ellipsen zichtbaar die corresponderen met het 50ste, 75ste en 95ste vectorpercentiel van een gezonde referentiepopulatie bestaande uit 85.000 gezonde mannen en vrouwen in de leeftijd van 15 t/m 85 jaar. De ellipsen in de BIVA-nomogram zijn geslacht- en lengtespecifiek (figuur 3). Nomogrammen en referentiepopulatie kunnen verschillen per fabrikant van het apparaat. Momenteel worden ziektespecifieke nomogrammen ontwikkeld [1,2].
Het punt in de BIVA-nomogram geeft de uitkomst weer in relatie tot de gezonde referentiepopulatie. Waardes binnen de ellipsen komen overeen met waardes van gezonde personen. Waardes buiten de ellipsen worden als afwijkend beschouwd. Bij meerdere metingen in de tijd kan een verschuiving optreden in verticale en/of horizontale richting. De nagenoeg verticale as, ofwel de lengteas, geeft de hydratiestatus weer. Bij een toename van de hydratiestatus beweegt het vectorplot naar beneden, bij een afname van de hydratiestatus verschuift het vectorplot naar boven. De nagenoeg horizontale as, ofwel de breedte-as, geeft de BCM weer. Bij een afname van de BCM verschuift het vectorplot naar rechts, bij een toename naar links.

Figuur 3. BIVA-normogram
De berekening van de vetmassa en vetvrije massa op basis van impedantie is gebaseerd op de aanname dat er sprake is van een normale hydratietoestand. Bij oedeem of overvulling is de geleiding beter en wordt de vetvrije massa overschat. Bij dehydratie wordt de vetvrije massa onderschat. In de klinische praktijk is er vaak sprake van over- of ondervulling. Het BIVA-gram geeft dan waardevolle informatie over de voedingstoestand, omdat hierin zowel de hydratietoestand als de BCM wordt weergegeven. In het LUMC wordt het BIVA-gram gebruikt als één van de paramaters om de voedingsstatus vast te stellen. Daarnaast wordt het gebruikt om gedurende een behandeling de voedingstoestand te volgen.
Auteurs
Anneke Droop, Leids Universitair Medisch Centrum en dr. Jacqueline Langius van de Haagse Hogeschool.Met dank aan Sander Ariaansz, Anouk van Lenthe, Willem van der Plas, Isabel van Ruijven, studenten Haagse Hogeschool.
De herkomst van dit stuk is van het Nederlands Tijdschrift voor Voeding en Diëtetiek.
Referenties:
- Norman K, et al. Bioelectrical phase angle and impedance vector analysis-clinical relevance and applicability of impedance parameters. Clin Nutr. 2012;31(6):854-61
- Buffa R, Mereu E, Comandini O, et al. Bioelectrical impedance vector analysis (BIVA) for the assessment of two-compartment body composition. European Journal of Clinical Nutrition 2014;68:1234-40
Fasehoek
Fasehoek wordt berekend als arctan (reactance /resistance) x (180/π).De Fasehoek lijkt een maat te zijn voor de integriteit van de celmembraan, celfunctie en de hoeveelheid vetvrije massa.
Een lage fasehoek is gecorreleerd met hogere morbiditeit en mortaliteit. De fasehoek is meestal tussen de 5 en de 7. Atleten kunnen zelfs waarden van rond de 9 hebben. Voor meer informatie zie de verschillende SOP's van BIA-meting.